Ankieta ING: Teoria ekonomii za regulacją palenia w miejscach publicznych

Ponad 76,4% ankietowanych popiera zakaz palenia w miejscach publicznych – wynika z badania przeprowadzonego przez ING Bank Śląski. W ankiecie wzięło udział ok. 25 tys. Klientów Banku.

Wyniki ankiety dotyczącej zakazu palenia w miejscach publicznych wydają się dość zbieżne z udziałem Polaków palaczy w populacji. Wszystko wskazuje, że niepalący poparli zakaz palenia, a palacze odpowiedzieli „nie”.

Sytuacja, gdzie konsumpcja dobra przez jedną osobę wywołuje negatywne skutki dla osób trzecich określana jest w ekonomii jako negatywny efekt zewnętrzny. Jest to problem, gdyż taka osoba nie rozważa wszystkich kosztów i korzyści swojej konsumpcji i w rezultacie otrzymujemy nieoptymalny społecznie rezultat. Przedstawione w teorii rozwiązania takiej sytuacji, to albo takie określenie praw własności, aby zainteresowane podmioty mogły się dogadać i zrekompensować sobie wpływ efektu zewnętrznego. Dlatego można byłoby przyznać niepalącym prawo do czystego powietrza w kawiarni, a palaczom nakazać płacić im za możliwość zepsucia tegoż powietrza. Teoretycznie można wyobrazić sobie odwrotną sytuację - przyznać prawo zanieczyszczania powietrza w miejscu publicznym palaczom i pozwolić niepalącym, aby płacili palaczom za powstrzymanie się od palenia, co raczej byłoby karkołomnym rozwiązaniem.

Można też zdać się na odgórną regulację w postaci narzucenia poziomu konsumpcji danego dobra na społecznie optymalnym poziomie („masz prawo do jednego papierosa w miejscu publicznym w ciągu dnia”) albo zmiany układu bodźców ekonomicznych (przez podatki/subsydia), tak aby uzyskać ten sam skutek. W tym konkretnym przypadku trudno to sobie wyobrazić - gigantyczny podatek od nadmiernego palenia w miejscu publicznym (zwłaszcza kwestia jego ściągalności).

W tej sytuacji najbardziej rozsądnym rozwiązaniem jest całkowity zakaz palenia w niektórych miejscach publicznych. Powstaje obawa, że nie jest to społecznie optymalne rozwiązanie, choć i tu ocena jest trudna  - trudno zmierzyć jaka jest korzyść niepalących albo koszt palaczy wynikający z zakazu i która z tych kategorii jest większa!

Politycy zdadzą się zapewne na innego typu arytmetykę przy podejmowaniu decyzji o zakazie: ograniczenie palenia to decyzja zgodna z wolą większości wyborców (czego ustawodawca może się dowiedzieć bądź z naszej ankiety, bądź z udziału palaczy w społeczeństwie). Z merytorycznego punktu widzenia warto dodać, że istnienie negatywnego efektu zewnętrznego („działalność” palaczy szkodzi innym) sugeruje, że kwestia palenia w miejscach publicznych wymaga uregulowania.

Zespół ekonomistów ING Banku Śląskiego

Grzegorz Ogonek i Rafał Benecki

T 22 820 46 98

E  grzegorz.ogonek@ingbank.pl, rafal.benecki@ingbank.pl